Pčelarstvo za početnike

Varoa

Varoatoza

Varoatoza, ili Varooza, je jedina bolest koja napada odrasle pčele i pčelinje leglo, dok sve druge bolesti i štetočine napadaju samo odrasle pčele ili samo pčelinje leglo. Bolest izaziva štetočina-parazit u obliku krpelja Varroa jacobsouri koji također napada pčelinje leglo i odrasle pčele, pa je zato veoma opasna kad se pojavi u većem obimu.

Opasnost je utoliko veća, što kad se pojavi, u početnoj fazi razvoja bolesti, pčelinja društva se skoro normalno razvijaju i žive, tako da je pčelari praktično i ne primjećuju, a kad se raširi onda napravi pravu pustoš na pčelinjaku, a dešava se da potpuno uništi veliki broj pčelinjih društava, a ponekad i sva. Kad pčelari primjete da u košnici ima dosta meda, pa i legla, ali da nema pčela ili ih ima sasvim malo na jednom, dva, najviše tri rama, znak je da je varooa prisutna. Ostatak pčela koji se nalazi u košnici je toliko oštetećen od varoe da, kada se i poduzmu potrebne mjere za njihovo lječenje, najčešće ne bude nikakvih rezultata. U ovakvim slučajevima nastaju ogromne štete.

Bolest je prvi put otkrivena 1904. godine na otoku Javi i to na divljoj pčeli, a otkrio je nizozemac Jakobson. Tek 1950. godine prvi put je primjećena na medonosnoj pčeli.

U japanu je prvi put otkrivena 1958. godine i to na medonosnoj pčeli, a već 1958. godine pronađena je u Kini. U Rusiji je prvi put otkrivena 1962, a u Rumunjskoj 1972. godine.

Ova bolest je toliko proširena, da je ima u cjelom svjetu, a u našoj zemlji prvi put je utvrđena 1976. godine,

Parazit je vidljiv golim okom, tamno smeđe boje, na prvi pogled sliči na pčelinju vaš, ali je od nje nešto sitniji i ima četri para nogu, dok pčelinja vaš ima tri para nogu. ženke parazita u proliće i ljeto žive dva do tri mjeseca, a u jesen i zimi od šest do osam mjeseci.

Širenje bolesti

Varooa se veoma brzo širi, tako da se samo tokom jedne godine može proširiti i do 60 km zračnom linijom od jednog zaraženog pčelinjaka.

Varooa se širi na razne načine, što i jeste osnovni razlog njenog brzog širenja. Smatra se da su trutovi veliki prenosioci varoe, jer se udaljavaju od matičnog pčelinjaka i do 16 kilometara, a uljeću i u druge košnice, na svom pčelinjaku ili u okolini.

Grabež također može doprinjeti širenju varoe, zatim prenošenje ramova sa saćem i pčelama iz jedne košnice u drugu, seoba pčela iz zaraženog područja u nezaraženo i obrnuto, kontaktiranje pčela radilica prilikom sletanja na cvjetove medonosnog bilja , itd.

Smatra se da i neki drugi drugi insekti, na primjer bumbari, osice, stršljenovi i drugi, prenose varoou između košnica na istom pčelinjaku i sa jednog pčelinjaka na drugi.

Razmnožavanje varooe

Razmnožavanje parazita počinje u rano proljeće, a pojavom legla u pčelinjem društvu. Ženka varooe polaže jaja u ćelije saća u kojima se već nalaze izvedene larve, najčešće kad je leglo staro 5-6 dana, a to znači pred samo zatvaranje legla.

U jednu ćeliju ženka krpelja najčešće položi jedno do tri jajeta, a rjeđe pet i više. Sve to zavisi a u prvom redu, od stepena zaraženosti pčelinjeg društva i od godišnjeg doba, odnosno od količine legla u pčelinjem gnjezdu.

Ženka polaže jaja neposredno pored larvi ili na njihovo tijelo. Za dva dana iz ovih jaja izlegu se larvice, koje se presvlačenjem preobraze u lutke, a zatim u odrasle krpelje. Za vrjeme razvoja u leglu, krpelj se veoma intezivno hrani hemolimfom-krvlju pčelinjeg podmlatka, pa ih na taj način onesposobljava za normalan razvoj, život i rad.

Cijeli ciklus razvoja od polaganja jajeta do izleganja odraslog krpelja traje kod ženki 8-10, a kod mužjaka od 6 do 7 dana. Znači, dok se pčelinje leglo razvija, odigrava se cijeli razvoj parazita, a zatim se u leglu i pare. Poslije sparivanja mužjaci uginu, a oplođene ženke krpelja ostaju na već formiranim pčelama, trutovima i matici u leglu. I kad se oni izvedu krpelji su prisutni na njima, sišu im krv, a zatim se ponavlja cijeli ciklus, pa se tako krpelj veoma brzo razmnožava.

Kada nema legla u pčelinjem društvu nema ni razmnožavanja ovog parazita. Tokom zimskog perioda, kada su pčelinja društva u klubetu, odnosno kada nema legla, krpelj se ne razmnožava, ali njegove ženke i dalje žive, sišu krv pčelama i tako ih uznemiravaju i oštećuju. Obično se nalaze između članka odozdo na zadtku, s lijeve i desne strane, ponekad i među člancima grudnog dijela pčela, trutova i matice i u predijelu voštanog ogledala pčela radilica.

Veoma je značajno da se zna, da je varooa znatno povoljnije razvija u leglu kad je temperatura niža od 35 Celzijusovih. To je osnovni razlog da varooa daleko više napada trutovsko leglo nego leglo pčela radilica, a leglo matice vrlo rijetko napada. U području trutovskog legla temperatura je nešto niža, jer se ovo leglo obično razvija na krajevima ramova i nešto dalje od centralnog područja legla pčela radilica. Na ovom principu zasniva se i jedna od metoda borbe protiv varooe.